شکاف نسلی و واژگونی‌های خانوادگی
تاریخ انتشار: ۲۹ مهر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۲۳۰۵۱۰
«رابطه شکاف نسلی با آسیب‌های اجتماعی در نوجوانان شهر تهران» [۱] عنوان مقاله‌ای است که «زینب مینقی‌اقدم» دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، «خلیل میرزایی» استاد جامعه شناسی دانشگاه آزاد واحد رودهن، «خدیجه سفیری» استاد جامعه‌شناسی دانشگاه الزهرا(ع) و «عالیه شکربیگی» استاد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران به رشته تحریر در آورده‌اند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این پژوهش از نوع پژوهش توصیفی تحلیلی و از لحاظ روش، کمّی و از نوع پیمایش و با در نظر گرفتن معیار زمان، مقطعی است. جامعه آماری شامل خانواده‌های دارای فرزند ۱۰ تا ۱۹ ساله شهر تهران است که با نـمونه‌گیری به صورت خوشه‌ای چندمرحله‌ای در بازه زمانی نه ماهه (خرداد تا اسفند ۱۳۹۹) به تناسب خانواده‌های ساکن در مناطق دو، نه و شانزده با بهره‌برداری از فرمول کوکران، تعداد ۳۷۴ نفر انتخاب شدند.
شکاف نسلی چیست؟
شکاف نسلی مفهومی بـسیار گـسترده و پیـچیده است که محدوده تحلیل و بـررسی آن شـامل اخـتلافات روانـی، اجتمـاعی و فرهنگـی از یک طرف و تفـاوت در بینش و آگاهی، اعتقادات، پندارها، انتظارات، جهت‌گیری‌های ارزشی و الگوهای رفتاری میان دو یا چند نسل از طرف دیگر است کـه ایـن امور را به طور همزمان در یک جامعه مورد بررسی و کاوش قـرار مـی‌دهد.
از دیرباز تاکنون این موضوع از سوی اکثر جامعه‌شناسان، روانشناسان، روانشناسان اجتمـاعی، مردم‌شناسان فرهنگی، صاحبان اندیشه‌های سیاسی مورد بحث و بررسی قـرار گـرفته اسـت. در صورتی که انتقال فرهنگ و ارزش‌ها با مشکل مواجه شود یکی از پیـامدهای آن، شکل‌گیری پدیده تلخ اجتماعی شکاف ارزشی درون خانواده و بین نسل‌ها خواهد بود.
همتراز نبودن سطح تحصیلات والدین با فرزندان، نبود درک مقابل میان فرزندان و والدین و ناآشنایی والدین با ویژگی‌های شخصیت و نیازهای دوران بلوغ فرزندان از مهمترین مصادیق شکاف بین نسلی است
شکاف نسلی با خانواده و جامعه چه می‌کند؟
شکاف نسل‌ها، جامعه را از تکاپو و اشتیاق نسل‌های جوان و تازه‌نفس محروم می‌کند و عرصه را بر خلاقیت و نوآوری تنگ می‌کند. جامعه را از تبدیل شدن به یک پیکر واحد بازمی‌دارد و انسجام سازنده آن را برهم می‌زند. تجارب پر سابقه و مهارت‌های ارزشمند رفتاری و عملکردی نسل‌های زنجیروار را عقیم می‌گذارد و راه‌های پیشرفت را مسدود می‌کند. جو اعتماد را از بین می‌برد و منافع فرد را بر مصالح جمعی مقدم جلوه می‌دهد.
همچنین شکاف نسل‌ها در میان اعضای خانواده اختلاف و پرخاشگری به وجود می‌آورد و بحران‌های بیرونی را به محیط امن و آرام خانواده می‌کشاند. بر عصبیت اجتماعی می‌افزاید و موضع‌گیری افراد و گروه‌های سنی علیه یکدیگر را در عرصه‌های مختلف موجب می‌شود. پیوندهای عاطفی را که لازمه حیات اجتماعی انسان است به تدریج ضعیف می‌کند و بیگانگی افراد یک خانواده، فامیل، محله و شهر را با یکدیگر رقم می‌زند. به طور کلی می‌توان گفت شکاف نسل‌ها بحرانی است که بحران می‌آفریند و بروز آسیب‌های اجتماعی را سرعت بخشیده و تسهیل می‌کند. بنابراین نگاه نافذ و بلندمدت، همراه با برنامه‌های مدون و کارشناسی شده از جمله راه‌های کاهش آسیب‌های تربیتی و اخلاقی شکاف بین نسلی است.
آمارهایی درباره آسیب‌های نسلی
برخی از مسئولان بر این باورند که ۶۵ درصد کودکان بزهکار، از خانواده‌های نابسامان، ازهم‌پاشیده و طلاق گرفته برخاسته‌اند. مطابق آمار سازمان پزشکی قانونی، شایع‌ترین علل مرگ و میر جوانان و نوجوانان زیر ۲۵ سال در ایران، در مرتبه اول، تصادفات رانندگی و سپس مسمومیت‌های ناشی از الکل، مواد مخدر و خودکشی بوده است. شهر تهران نیز به عنوان یکی از کلان شهرهای ایران، از این امر مستثنی نیست و نتایج برخی مطالعات در این شهر نشان می‌دهد که میانگین بزهکاری با مؤلفه‌های وندالیسیم، خشونت، سرقت و تقلب، استعمال مواد مخدر، الکل و کجروی‌های فرهنگی برابر با ۴۵ درصد است.
البته وجود شکاف نسلی در جوامع یک امر غیرعادی محسوب نمی‌شود. مهم این است که چگونه از طریق راهبردها و سیاستگذاری‌های مناسب این شکاف‌ها و ازهم‌گسیختگی‌ها را بتوان آشتی داد و مدیریت کرد. عدم مدیریت شکاف بین نسل‌ها از یک سو زنگ خطری است برای فروپاشی نظام خانواده که در آئین اسلام و فرهنگ ایرانیان از جایگاه خاصی برخوردار است و از سویی دیگر این شکاف همراه با بروز آسیب‌های اجتماعی یکی از موانع اصلی توسعه اجتماعی ایران خواهد بود.
تاثیر شکاف نسلی بر وقوع رفتار بزهکارانه
شکاف نسلی، درک و فهم والدین و نوجوانان را از هم کم می‌کند و اختلافات بین آنان را دامن می‌زند. از طرف دیگر این شرایط سبب افزایش احساس تنهایی، انزوا، افسردگی، بزهکاری و انحرافات اجتماعی نوجوانان می‌شود و آنان را دچار انواع مسائل و مشکلات فرهنگی و اجتماعی می‌کند.
بر اساس محاسبات آماری صورت گرفته و یافته‌های به دست آمده با توجه به تاثیر انکارناپذیر شکاف نسلی بر وقوع رفتار بزهکارانه، می‌توان این طور نتیجه گرفت که افراد زمانی که در رسیدن به اهداف و آرزوهای خود احساس محرومیت و ناکامی می‌کنند، در چنین وضعیتی، به منظور تامین نیازهای روانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود مرتکب رفتارهایی می‌شوند که از سوی جامعه مناسب تلقی نمی‌شود.
شکاف ارزشی میان خانواده چگونه و به چه شکل اتفاق می‌افتد؟
همان طور که اشاره شد شکاف ارزشی درون خانواده و بین نسل‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که انـتقال فـرهنگی بـا مشکل روبرو شود. آسیب‌های اجتماعی، مسئله‌ای نگران‌کننده و جزء موضوعاتی است که زیرساخت‌های جامعه را هدف قرار داده است. آسیب‌هایی چون اعتیاد، سرقت، پرخاشگری، خودکشی و... همگی می‌توانند اساس جامعه را دچار اشکالات و تنش کنند. بر همین اساس، طبق نظریه یادگیری اجتماعی، نقطه شروع این فرایند، یادگیری ارزش‌ها، نگرش‌ها و رفتارها در تماس مستقیم با دیگران مهم است که اینها عناصر اصلی جامعه‌پذیری به شمار می‌روند. در این میان، خانواده، حلقه واسط فرد و جامعه است و تعاملات خانوادگی و روابط والدین و فرزندان، کلید اصلی فهم رفتار بزهکارانه جوانان است.
لذا با توجه به نتایج پژوهش و مطالب مذکور باید گفت، آموزش والدین به منظور افزایش توانایی ایجاد ارتباط با فرزندان، خصوصاً در مواجهه با تفاوت‌های دیدگاهی نسل‌ها، آنان می‌تواند گام بسیار مهمی در جلوگیری از ظهور بسیاری از انحرافات باشد.
همتراز نبودن سطح تحصیلات والدین با فرزندان، نبود درک مقابل میان فرزندان و والدین و ناآشنایی والدین با ویژگی‌های شخصیت و نیازهای دوران بلوغ فرزندان از مهمترین مصادیق شکاف بین نسلی است. این شکاف موجب شده که رفتارهای مناسب و متناسب با انتظارات و توقعات میان والدین و فرزندان حاصل نشود و فرزندان با سرکوب غرایز و خواسته‌های خود روبرو شوند و گفتمانی منطقی میان والدین و فرزندان در جریان نباشد.
کاهش شکاف نسلی می‌توان احتمال بروز آسیب‌های اجتماعی از جمله وقوع سرقت، پرخاشگری، مصرف مواد مخدر، خودکشی، ترک تحصیل، فرار از منزل را کاهش دهد
همچنین فرزندان در این ناکامی‌ها از محیط پیرامون خود الگوگیری کنند و عواملی از جمله ترس، آرزو، تخیل، تهدید، مسائل عاطفی، روانی، اقتصادی و فرهنگی موجب می‌شوند تا فرد در اقدامی هیجانی و برای نجات خود از این شرایط اقدام به خودکشی بکند که متأسفانه در این اقدام راهی برای پشیمانی و بازگشت نیز باقی نمی‌ماند.
توجه به نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها بیانگر این است که وجود شکاف نسلی می‌تواند منجر به وقوع آسیب‌های اجتماعی شود و کاهش شکاف نسلی می‌توان احتمال بروز آسیب‌های اجتماعی ازجمله وقوع سرقت، پرخاشگری، مصرف مواد مخدر، خودکشی، ترک تحصیل، فرار از منزل را کاهش دهد. از طرف دیگر شواهد رو به رشدی نیز وجود دارد که درمان خانواده محور، کارکرد خانواده را بهبود می‌بخشد و در این زمینه نسبت به رویکردهای دیگر برتری دارد.
یافته‌ها و پیشنهادات
شکاف نسلی با بروز آسیب‌های اجتماعی در بین نوجوانان شهر تهران ارتباط معنادار و مستقیمی دارد. همچنین، شکاف نسلی با بروز آسیب‌های پرخاشگری، سرقت، ترک تحصیل، خودکشی، مصرف مواد و فرار از منزل نیز ارتباط معنادار و مستقیمی دارد
بنابراین، به منظور کاهش بروز آسیب‌های اجتماعی در جامعه پیشنهادهای ذیل طرح می‌شود:
-تعامل و گفت‌وگوی نسل قدیم و نسل جدید (جوانان) و مذاکره بر سر ارزش‌های مورد منازعه این دو نسل بر اساس الگوهای منطقی
-اهمیت دادن نسل قدیم و بزرگسال به انتظارات و ارزش‌های نسل جدید
-انتقال ارزش‌های و هنجارهای جهت‌دهنده به نسل‌های حاضر توسط بزرگسالان با قراردادن خود به عنوان الگوی مناسب
-کاهش شکاف ارزش‌های دو نسل با استفاده از کارگاه‌های فرهنگی و آموزشی برای ایجاد هدفی مشترک برای داشتن زندگی سالم و مفید
-با توجه به معناداری رابطه همنشینی با همسالان و دوستان منحرف با شکل‌گیری رفتار انحرافی و یادگیری رفتارهای پرخطر در جوانان، نظارت بر تعاملات اجتماعی فرزندان، بسیار مؤثر است و می‌توان با رویکردی منطقی، عواقب تعاملات اجتماعی با افراد منحرف را به جوانان گوشزد کرد. برای جلوگیری از این فرایند آسیب‌زا (همنشینی و تأثیر دوستان نایاب و منحرف)، کنترل و اقناع جوانان از طریق مذاکره و استدلال، کارایی مطلوبی دارد.
منبع
[۱] زینب مینقی‌اقدم، خلیل میرزایی، خدیجه سفیری و عالیه شکربیگی، «رابطه شکاف نسلی با آسیب‌های اجتماعی در نوجوانان شهر تهران»، فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، سال بیست و دوم، شماره ۸۵، تابستان ۱۴۰۱
برچسب‌ها آسیب های اجتماعی سرقت شهر تهران افسردگی کودکان نوجوانانمنبع: ایرنا
کلیدواژه: آسیب های اجتماعی سرقت شهر تهران افسردگی کودکان نوجوانان آسیب های اجتماعی سرقت شهر تهران افسردگی کودکان نوجوانان بروز آسیب های اجتماعی آسیب های اجتماعی شکاف بین نسل شکاف نسلی جامعه شناسی مواد مخدر شکاف ارزش شهر تهران شکاف نسل ارزش ها نسل ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۲۳۰۵۱۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بیش از ۴۰ درصد متکدیان، معتاد هستند
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی،معاون اجتماعی و مشارکت‌های سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری مشهدبا بیان اینکه تکدی‌گری به عنوان یک آسیب اجتماعی شناخته می‌شود،گفت: برهمین اساس، طبق قانون، شناسایی و جمع‌آوری متکدیان در معابر شهری، با همکاری نیروی انتظامی را در دستورکار خود داریم.
مهدی ابراهیمی افزود: در سال گذشته بیش از ۴۷۰۰ نفر متکدی در سطح شهر شناسایی و به مرکز رسیدگی به آسیب‌دیدگان اجتماعی منتقل شده‌اند. ۷۵ درصد این افراد مرد، ۱۹ درصد زن و ۶ درصد نیز کودکان زیر ۱۸ سال هستند.
معاون اجتماعی و مشارکت‌های سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری مشهدگفت: متاسفانه تست اعتیاد بیش از ۱۸۹۰ نفر از متکدیان مثبت بوده که با هماهنگی مقام قضایی و همکاری بهزیستی به کمپ‌های درمان اعتیاد رایگان و دولتی تحویل شده‌اند.
ابراهیمی افزود: علاوه بر این، ساماندهی متکدیان اطراف حرم مطهر رضوی نیز با همکاری مسئولین مربوطه صورت گرفته در همین قالب، بیش از ۷۹۰ نفر به مرکز رسیدگی به آسیب‌دیدگان اجتماعی منتقل شدند.
وی گفت: متاسفانه شایع‌ترین موضوع در پدیده تکدی‌گری، سوءاستفاده از احساسات زائرین و مجاوران است که متکدیان حرفه‌ای با شیوه‌های متنوع و مختلفی همچون استفاده از عروسک به‌جای نوزاد و تغییر ظاهر از مرد به زن، تکدی‌گری می کنند.
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند